بررسی قدرت،هویت و دانش در سه بَرخوانی بهرام بیضایی- دکتر رضا ترنیان

بررسی قدرت،هویت و دانش در سه بَرخوانی بهرام بیضایی

دکتر رضا ترنیان

دکتر حسین خسروی

دکتر احمد ابومحبوب

 گواهی پذیرش: دی ماه 1396

چاپ شده در فصلنامة علمی- پژوهشی نقد و نظر دانشگاه گیلان

سال دوم، دور دوم، پاییز و زمستان 96/ شماره پیاپی4/

نگاه نویسنده در سه‌برخوانی(آرش، اژدهاک، کارنامه بندار بیدخش) برای نشان دادن امر هویت و قدرت و دانش، متفاوت از نگاه سایر پژوهش‌گران و نویسندگان و نیز متون به جا مانده از گذشتگان است. بیضایی ضمن حفظ درون‌مایه آثار حماسی و اساطیری، نگاه انتقادی خود را بر مولفه‌های مورد بررسی نشان می‌دهد . او در آرش به روشنی مشخص می‌نماید که قهرمان و پهلوان نیازی نیست که به شکل خونی و ارثی و ژنی برای یک جامعه به ارمغان بیاید بلکه یک قهرمان از دل جامعه نیز می‌تواند وظیفة انسانی خود را انجام دهد و دشمن  و دیو خشکسالی را از کشور دور کند، و همواره در ذهن کهن‌الگویی جامعه خود باقی بماند. در پرداختن به اسطورة اژدهاک نویسنده باز برخلاف آنچه باور عموم است رفتار می‌کند و در متن اژدهاک را رهایی بخش مردم شهری می‌بیند که بر بلندترین کوه همان شهر به بند کشیده شده است. بیضایی با مغلوب کردن و جابجایی باورهای اساطیری، اژدهاک را همچون فردی رهایی بخش نشان می‌دهد که با شاه بیگانه به ستیزه برخاسته است. بیضایی در برخوانی سوم ، این تفکر  را مورد واکاوی قرار می‌دهد، که دانش با همه اهمیت خود همواره در زیر سایه قدرت قرار می‎گیرد، و قدرتمندان و حاکمان، دانشمندان را به انحای مختلف از صحنة روزگار محو می‌کنند. بندار بیدخش نماد این چنین دانشمندی است که حاکم(جم) از ترس در اختیار قرار گرفتن دانش، نزد دیوان، اور را به بند کشیده، و در نهایت از پای درمی‌آورد. بیضایی در سه‌برخوانی با مطرح کردن سه الگوی قدرت و هویت و دانش، حوزة بحث گفتمانی را در نمایش نشان می‌دهد و این امر در سایه به کارگیری دقیق واژگان و جنبه‌های القایی آن‌ها در اسطوره و حماسه، شکل امروزی به خود می‌گیرد.

کلید واژه: سه بَرخوانی، بهرام بیضایی،قدرت، هویت، دانش

«بهرام بیضایی؛ زبان، هویت و قدرت» نوشته دکتر رضا ترنیان

تأثیر ترجمه شعر غرب در شعر معاصر فارسی با تکیه و تاکید بر شعر«ا. بامداد» دکتر رضا ترنیان (نویسندة مس

تحلیل واژگانی، نحوی و فکری در روایت «آرش» اثر بهرام بیضایی- دکتر رضا ترنیان